مسیر Full Stack شدن با جاوااسکریپت

نقشه راه فول استک جاوااسکریپت

امروزه شما اگر یک فول استک جاوااسکریپت باشید، علاوه بر اینکه در زمینه جاوااسکریپت تبدیل به یک متخصص می شوید. فرصت های شغلی مناسب تر و بهتری نیز نصیبتان می شود. فول استک جاوااسکریپت به کسی گفته میشه که میتونه ۰ تا ۱۰۰ یک اپلیکیشن یا وبسایت را با جاوا اسکریپت پیاده سازی کند. یعنی هم ظاهر (Front-end) هم سرور (back-end) از javascript استفاده بشه. قصد دارم در این مقاله نقشه مسیری که نیاز است طی شود تا بتوانید به یک JavaScript Full Stack developer یا به اختصار Full stack JS تبدیل شوید را به صورت کامل برایتان شرح دهم.

مقاله مرتبط: چرا باید جاوااسکریپت یاد بگیریم؟

فول استک یعنی چی؟ به چه کسی full-stack developer میگویند؟

فول استک دولوپر یا Full stack Developer اصطلاحی است که این روز ها زیاد با آن مواجه می شویم. اگر بخواهیم دقیق تر به این مفهوم بپردازیم، باید بگویم که فول استک بودن به این معناست که توسعه دهنده در تمامی سطوح سیستم (فرانت اند و بک اند) فعالیت کند. در حالت کلی Full stack developer باید درک درستی از مهارت های مختلف داشته باشد که به راحتی بتواند از ابتدا تا انتهای یک پروژه را به تنهایی مدیریت کند. Full stack developer بودن حتما به این معنا نیست که شما به تمام زبان ها و Framework های موجود در بخش های Front End و Back End مسلط باشید، بلکه به این معناست که قادر به کار کردن  و داشتن درک مناسب در هر دو بخش باشید.

عموما فرانت اند (front-end) به قسمتی از وبسایت یا اپلیکیشن گفته می شود که کاربر با آن برخورد می کند و ارتباط و تعامل دارد. در حالی که بک اند (back-end)‌ به قسمتی از وبسایت یا اپلیکیشن گفته می شود که با سرور و پایگاه داده ها در ارتباط است.

برای تبدیل شدن به یک برنامه نویس فول استک جاوا اسکریپت باید در موارد زیر تسلط کافی را داشته باشید:

شروع مسیر Full stack Javascript

اولین قدم برای فول استک شدن: HTML و CSS

می توان گفت که پایه های اصلی ساختار وب را HTML و CSS تشکیل می دهند. همچنین در صورتی که قصد دارید تبدیل به یک فول استک دولوپر شوید باید بر آنها تسلط داشته باشید. در واقع HTML این قابلیت را برای شما فراهم می کند که به وبسایت خود محتوا اضافه کنید. در کنار محتوای اضافه شده، CSS این قابلیت را برای شما فراهم می کند که بتوانید به محتوای مربوطه استایل و سبک مد نظر خود را اعمال کنید. به نوعی با اینکار می توانید ایده های خود را پیاده سازی و به میزانی که نیاز دارید استایل محتوای خود را شخصی سازی کنید. هر  برنامه نویس فول استک جاوااسکریپت باید به html و css اشراف کامل داشته باشد.

اصلی ترین قدم برای فول استک شدن: Javascript

جاوااسکریپت (javascript) بیش از 20 سال است که وجود دارد و به طور متناوب و مداوم ابزار ها و کتابخانه های جدید و کاربردی برای آن منتشر می شود. تداوم انتشار کتابخانه ها، فریمورک ها و ابزار های جدید برای جاوااسکریپت، باعث شده است جاوا اسکریپت به یک زبان برنامه نویسی غالب و بسیار محبوب در زمینه توسعه وب تبدیل شده است.

جاوااسکریپت در ابتدا برای وب کلاینت ها (مرورگر ها) بود، اما با گذشت زمان و اضافه شدن قابلیت هایی در سمت سرور نیز به یک زبان بسیار مطرح و پرکاربرد تبدیل شده است. همین موضوع باعث شده است که جاوااسکریپت به یکی از کاربردی ترین و محبوب ترین زبان در هر دو بخش فرانت اند و بک اند تبدیل شود. می توان گفت که امروزه یادگیری جاوااسکریپت به عنوان یک زبان برنامه نویسی وب، به موضوعی اجتناب ناپذیر تبدیل شود. به خصوص اگر قصد دارید تبدیل به یک برنامه نویس Full Stack JavaScript شوید.

باید حداقل بر یک فریمورک بک اند جاوااسکریپتی و همچنین یک فریم ورک فرانت اند جاوااسکریپتی مسلط باشید.

کتابخانه ها و فریمورک های جاوااسکریپت

یک برنامه نویس فول استک جاوااسکریپت باید به فریمورک ها و کنابحانه های محبوب جاوااسکریپت آشنا باشه و حداقل به یکی از فریمورک ها تسلط کامل داشته باشد. البته اگر میخواهید به یک full stack javascript حرفه ای تبدیل شوید، باید فریمورک ها و کتابحانه های بیشتری را یاد بگیرید. در ادامه به فریمورک ها و کتابحانه های محبوب جاوااسکریپت اشاره میکنیم.

فریمورک Angular

Angular یک فریمورک جاوا اسکریپتی است که به کمک آن می توانید بر روی کد های HTML خود مانور بیشتری بدهید. برخلاف حالت عادی که با مجموعه ای از تگ های HTML ساده سرو کار دارید، با استفاده از این فریمورک حتی می توانید تگ های جدیدی ایجاد کنید و از آن ها در کد هایتان استفاده کنید.

اگر قصد داشته باشید صفحات خود را به صورت سریع، پویا و تعاملی ایجاد کنید، باید با استفاده از جاوااسکریپت خام، در مدت زمان طولانی این کار را انجام دهید. در حالی که با استفاده از فریمورک Angular.js که توسط گوگل عرضه شده است، می توانید با استفاده از مجموعه ای از ابزار های جاوا اسکریپتی و تحت معماری MVC به راحتی اینکار را انجام دهید. همچنین با استفاده از فریمورک انگولار، شما می توانید اپلیکیشن های مبتنی بر دسکتاپ یا موبایل نیز ایجاد کنید. پس فریمورک انگولار یک انتخاب مناسب برای فول استک شدن در جاوااسکریپت است.

مقاله مرتبط: تغییرات آخرین ورژن Angular

کتابخانه React

افرادی که در زمینه توسعه وب با سابقه هستند، اطلاع دارند که React یکی از بهترین و مناسب ترین کتابخانه های جاوااسکریپتی برای طراحی رابط کاربری است. ایده کاربردی ری اکت که بعدها در انگولار نیز مورد استفاده قرار گرفت، این است که در ابتدا متناسب با نیاز پروژه کامپوننت های متفاوتی ایجاد کنیم و سپس با فراخوانی آن ها را در قسمت های مختلف بکار گیریم. دقت کنید که برخلاف انگولار که فریمورک است، React تنها یک کتابخانه کم حجم است و در حال پیشرفت است، اما به زودی به یک فریمورک جذاب و کاربردی تبدیل می شود. یکی دیگر از فواید این کتابخانه این است که با سئو نیز سازگاری بالایی دارد. کتابخانه react یکی از مهارت های پرکاربرد برای بازار کار مخصوصا بازار کار فعلی ایران است. پس پیشنهاد من برای همه دوستان، از جمله کسانی که میخواهند به یک فول استک جاوااسکریپت تبدیل شوند.

مقاله مرتبط: همه چیز درباره React

فریمورک React Native

اگر میخواهید یک فول استک حرفه ای جاوااسکریپت باشید، باید توانایی ساخت اپلیکیشن موبایل با جاوااسکریپت را داشته باشید. React Native یا ری اکت نیتیو یک فریمورک توسعه اپلیکیشن های موبایلی به صورت نیتیو (هم اندروید و هم ios) است. فیسبوک فریمورک ری اکت نیتیو را به صورت Open Source در سایت گیت هاب در اختیار عموم قرار داده است. React Native به این دلیل که هم خروجی اندروید و هم خروجی ios می دهد و همچنین Open Source نیز هست. به سرعت میان توسعه دهندگان پذیرفته شد و مورد استفاده قرار گرفت. قبل از ری اکت نیتیو مشکلاتی در توسعه جداگانه اپلیکیشن ها یکبار برای اندروید و بار دیگر برای ios وجود داشت، که باعث ایجاد اپلیکیشن های نامتقارن می شد. اما ری اکت نیتیو برای این خلق شد که این مشکل توسعه اپلیکیشن موبایلی را به صورت کاربردی رفع کند.

فریمورک Vue

Vue.js فریمورک جاوااسکریپتی است با ساختاری ساده که یادگیری آن برای افراد تازه کار در زمینه طراحی و توسعه وب بسیار راحت و ساده است. ویو یک فریمورک قدرتمند برای ساخت اپلیکیشن های تک صفحه ای یا  SPA ها است و به صورت تخصصی بر روی رابط کاربری تمرکز دارد.

مقاله مرتبط: Vue سبک ترین فریمورک جاوااسکریپت

فریمورک Electron

Electron.js فریمورکی است که با استفاده از آن می توانید به صورت کراس پلتفرم، اپلیکیشن های دسکتاپ مخصوص سیستم عامل های گوناگون مانند ویندوز، لینوکس و مک ایجاد کنید. UI اپلیکیشن های طراحی و ساخته شده با الکترون کاملا بومی شده است. الکترون با استفاده از کد های HTML ، CSS و JavaScript اپلیکیشن های دسکتاپ را به صورت کراس پلتفرم ایجاد می کند. در واقع شما همانند پروسه ساخت یک وب سایت کد نویسی می کنید اما خروجی یک اپلیکیشن است.

مقاله مرتبط: Elecronjs چیست؟

پلتفرم های جاوااسکریپت در سمت سرور

برای فول استک شدن در جاوا اسکریپت لازمه که بعد از یادگیری فریمورک های جاوااسکریپت سراغ پلتفرم های سمت سرور یا Back-end هم رفت تا بتونیم به عنوان یک Full Stack javascript صفر تا صد اپلیکیشن و وبسایت مورد نظر را پیش ببریم یا در پروژه های گروهی بتونیم هر قسمتی از پروژه که لازم شد را جلو ببریم. در ادامه به پلتفرم های محبوب جاوااسکریپت در سمت سرور میپردازیم.

پلتفرم Node.js

nodejs (نود جی اس) یک محیط اجرایی (Run Time Environment) بر مبنای جاوااسکریپت است. موتور جاوااسکریپت روی مرورگر کروم V8 نام دارد، در حالی که نود جی اس این موتور را خارج از مرورگر اجرا می کند. با اجرای Node.js بر روی سرور می توانیم از جاوا اسکریپت به عنوان یک زبان سمت سرور استفاده کنیم. این یعنی که می توانیم با استفاده از جاوااسکریپت علاوه بر فرانت اند، در بک اند پروژه ها کد نویسی کنیم. در واقع کاربرد اصلی Node.js ایجاد قابلیت استفاده از جاوا اسکریپت به عنوان یک زبان سمت سرور همانند PHP است.

مقاله مرتبط: معرفی پلتفرم nodejs

فریمورک Express.js

Express.js یک فریمورک بسیار سبک و کوچک برای اپلیکیشن های وب Node.js است. در واقع اکسپرس یک فریمورک بک اند جاوااسکریپت است، که با استفاده از آن می توانید وب اپلیکیشن ها و API های کاملی بسازید. همچنین Express.js یک فریمورک open Source و رایگان است که طبق لایسنس MIT عرضه می شود. اگر برای برنامه نویسی بک اند از پلتفرم  Node.js استفاده می کنید، استفاده از این فریمورک تقریبا اجتناب ناپذیر است Express.js .کار نوشتن routeها را در Node.js به شدت آسان و سریع می کند.

پایگاه داده هایی که یک فول استک جاوااسکریپت نیاز دارد (Database)

خب برای ذحیره سازی اطلاعات نیاز به یک پایگاه داده یا همون DataBase داریم که در ادامه سه تا دیتابیس معروف و محبوب را معرفی کردیم. در کل دو نوع دیتابیس داریم، SQL و NoSQL که تفاوت هایی مثل سینتکس نوشتاری و نحوه ذخیره سازی اطلاعات دارند که در مقاله ای جداگانه بررسی میکنیم. MongoDB و Redis دیتابیس هایی از نوع NoSQL هستند که جدیدتر، سریع تر و سازگاری بسیار بالایی با Nodejs دارند و پیشنهاد من به برنامه نویسان فول استک جاوااسکریپت ، استفاده از دیتابیس های NoSQL هست. البته دیتابیس MySQL هم از جمله پرکاربردترین دیتابیس ها است که از نوع SQL هست و مزایا و معایب خودش را دارد.

پایگاه داده MongoDB

MongoDB یک پایگاه داده قدرتمند NoSQL، منعطف و مقیاس پذیر است. دیتابیس مونگو در سال 2010 اولین نسخه این پایگاه داده منتشر شد. روند فعالیت آن نیز به این صورت است که به جدول داده، همانند پایگاه داده های رابطه ای یا کلاسیک، داده ها را با فرمت Json و بدون اسکیمای خاصی ذخیره می کند. MongoDB یک مدل داده ای Developer پسند و دارای پیکربندی administrator پسند است. همچنین دارای API های زبان های عمومی بوسیله ی Driver ها و shell پایگاه داده است. در حقیقت mongoDB تلاش می کند که راه شما را به سوی برنامه نویسی بدون نگرانی از مشکل ذخیره داده ها تغییر بدهد.

مقاله مرتبط: دیتابیس قدرتمند MongoDB

پایگاه داده Redis

ردیس یک نوع پایگاه داده Nosql است که در زیرمجموعه key/value قرار می گیرد. همچنین ردیس به عنوان یک بانک اطلاعاتی مقیم در حافظه نیز شناخته می شود که همین موضوع باعث شده است تا از سرعت و کارایی فوق العاده ای برخوردار باشد. در واقع این پایگاه داده می تواند هم در حافظه اصلی و هم در حافظه فرعی ذخیره شود. نکته قابل توجه دیگر درباره Redis این است که از اکثر زبان های برنامه نویسی به صورت کامل پشتیبانی می کند و همچنین برای تمامی آن ها دارای کتابخانه های متعددی نیز هست.

پایگاه داده MySQL

یکی دیگر از پرکاربردترین سیستم های مدیریت پایگاه داده از نوع SQL که درفضای وب رقبای کمی دارد، MySQL است. در واقع فلسفه پیدایش این سیستم بر پایه تسهیل دسته بندی یکپارچه و منظم اطلاعات و دسترسی سریع و آسان به آن ها استوار است. این پایگاه داده کارایی بسیار بالایی دارد و در کنار آن سهولت در تنظیم و یادگیری باعث شده است که بسیار محبوب شود. پایگاه داده MySQL به دو صورت رایگان و Enterprise عرضه شده است که نوع دوم و غیر رایگان آن، مخصوص شرکت های بزرگ با حجم داده عظیم است.

مهارت های اضافی را یاد بگیرید

Git

امنیت وب

امنیت وب امروزه یکی از مسئله مهم است که شما باید امنیت وب را یاد بگیرید تا برای محافظت از وب سایت و جلوگیری از حملات سایبری وب سایت خود را امن کنید. و مانع هک شدن سایت خود شوید. یاد گرفتن این مهارت شما را از برنامه نویسان دیگر متمایز میکند.

تمرین و ساخت پروژه های عملی

بهترین راه برای فول استک شدن در جاوااسکریپت ساخت پروژه شخصی است از پروژه های کوچک شروع کنید و کم کم به پروژ های بزرگ قدم بردارید. اگر مهارت های پایه را یاد داشته باشید به دنبال کارآموزی بروید در زمینه فول استک شدن در جاوااسکریپت باشید. همچنین شما میتوانید در پروژه های تیمی شرکت کنید تجربه و مهارت کسب کنید.

فرصت های شغلی Fullstack Javascript

اگر به دنبال یک حرفه پردرآمد در برنامه نویسی هستید، توسعه فول استک جاوا اسکریپت یک گزینه عالی است. تقاضای زیادی برای این مهارت ها وجود دارد و حقوق بسیار رقابتی است. فرصت های شغلی زیادی در ایران و خارج از ایران برای برنامه نویسان جاوااسکریپت وجود دارد. و تقاضا برای این زبان برنامه نویسی در چندین سال اخیر افزایش پیدا کرده است. یاد گرفتن مهارت های سمت فرانت اند و بک اند شما را از بقیه برنامه نویسان متمایز میکند. شرکت ها و سازمان بیشتر به دنبال شما خواهند آمد. در سال 2024 حقوق یک برنامه نویس فول استک جاوااسکریپت در سایت های استخدامی ایرانی میانگین بین 40 تا 60 میلیون تومان در ماه میباشد.

سخن آخر

ما در این مقاله سعی کردیم به شما کمک کنیم تا قدمی برای فول استک شدن در جاوااسکریپت بردارید. شما باید قدم به قدم تمامی مهارت های گفته شده را یاد بگیرید تا بتوانید به عنوان یک برنامه نویس fullstack فعالیت کنید. با سخت کوشی و زمان گذاشتن و پشتکار میتونید به یک توسعه دهنده فول استک تبدیل شوید.